कटुवाल बा जवानीमा छदा कटुवाली काम गर्थे ! काम कुनै गारो थिएन ! सरकारी हुकुम तथा आदेस लाइ गामको चौतारी अथवा अग्लो ढिस्कोमा उभीयेर सबै गाउलेलाई सुनाउनु ! कटुवालीको अर्थ भनेको पनि यहि नै हो रे भन्थे बुढाले ! बुढाको काम बाट बडाहाकिम निकै खुसि भएर जग्गा जमिन प्रसस्त दिएका रैछन ! बुढाको परिवारमा श्रीमती र आफु सहित तीन छोरा १ छोरी ! गोठा चार हल गोरु, दुहुना गाइ भैसी, खसी, बोका र बाख्रा प्रसस्तै थियो ! पहाडमा जसको जग्गा जमिन तथा बस्तु भाउ धेरै छ उसैलाई सम्पन्न भनिन्छ त्यहि मध्येमा बुढा पनि पर्दा रैछन !
..
तामाको मुना जस्ता छोरा छोरीहरु हुर्कदै गए ! घरमा बुढीले धन्दा गर्न नभ्याउने, हम्मे हम्मे भएसी १४ बर्ष नपुग्दै जेठा छोराको बिहे गरि दिए ! स्वास्नीको पोइ भन्दै भाइ साथीले गिज्याउछ भनेर बिहे गरे पछी जेठो छोराले पढ्न मानेन ! केहि अन्तरालमा दुवै माइला तथा कान्छ छोराले गाउकै स्कुल बाट प्रबेसिका उत्तीर्ण गर्यो ! गाउँमा त के कुरा त्यो बेला सदरमुकाम मा समेत कलेज थिएन ! बुढाको चाहना छोराहरुलाई धेरै पढाएर ठुलो मान्छे बनाउने धोको ! पठाई दिए पढ्नलाई सहरा ! बिस्तारै बिस्तारै जेठो छोरोले घर ब्यबहार धान्न थाल्यो ! एक दिन बुढीले भनी छोराहरु बिस र बाइस पुग्यो त बुढा अब बिहे गर्दिने हैन ? बुढाले एक छिन गम खाएर भने ठिकै भनिस बुढी म भोलि नै कुरा चलाउछु ! पुरेत बाजेलाई डाक्न पठाए, चर्चा चल्यो ! एक जना लमीले भन्यो पल्लो गाउँको जिम्माल बुढाको दुइटा छोरी छे हजुरको पनि दुइटा छोरा अनि जोडा पनि मिल्छ हुन्छ भने कुरा चलाउछु ! बुढाले पुरेत बाजे लाइ सोधे पुरेत बाजेले भने म पनि हेर्छु कुराचैँ चलाइ राखम ! कुरा चलाउदैमा केहि बिग्रने हैन क्यार ! समय हेरेर लमिले कुरा चलाए पुरेत बाजेले पनि हेरे अनि दुवै जनाले एकै स्वरमा कटुवाल बुढालाई भने स्वर्गकी अप्सरा जस्ती रैछिन दुइटी नै ! बुढाले छोरा झिकाए, छोराहरुले नाइँ नास्ती पनि गर्न सकेनन ! साइत हेरेर दुवै छोराको धुमधाम संग बिहे गरिदिए !..
छोरोहरु पुन सहर पढ्न गो ! बिस्तारै बिस्तारै गाउ टोलमा बहाल रहेको ब्यबस्था बिरुद्ध फरक गतिबिधि देखा पर्न थाल्यो ! जेठो छोरोलाई राजनीति संग कुनै लगाव थिएन ! उता सहरमा दुवै छोरा राजनीति गर्न थालेछन तर फरक धारमा ! माइलोले समाजबादी र कान्छोले कम्युनिज्म ब्यबस्था मन पराएर त्यसैमा खटन थालेछन ! जनताको बिद्रोहलाई सरकारले थेग्न सकेन ! ब्यबस्था परिवर्तन भयो ! केहि बर्षमा दुवै छोराहरु घर आए र भने बा हजुरकी बुहारी हरुलाई सहर घुमाउन लानु पर्यो ! बुढाले पनि नाइँ भन्न सकेनन हुन्छ भने ! तर छोराहरुले बुहारी घर फर्कायेनन ! घर छेउको छिमेकी काम बिषेसले सहर गाको थियो भेटेछ ! फर्केर आयेसी बुढालाई भन्यो कटुवाल बा हजुरको छोराहरुले त निक्कै प्रगति गरेका रैछन ! घर पनि दर्बार जस्तो बनाका रैछन ! मोटर गाडी, नोकर चाकर सब रैछ ! बुढाले कुरो ध्यान दिएर सुन्यो र भन्यो ए ! बल्ल किन बुहारीहरु लिन आका रैछन भनेर बल्ल बुढाले थाहा पाए !
..
दिनहरु बित्दै गो ! बुढा धेरै बर्ष भाको थियो सहर नपसेको ! जेठो छोरोलाई भन्यो हेर जेठा हामि हरु बुढा पनि भएयौ ! पितृ भोकाका होलान येसपाली पितृको नाउँमा सद्बिज छर्न जानु पर्यो ! छोराले किन नाइनास्ती गर्न सक्थ्यो र भन्यो हुन्छ ! दुवै भाइ लाइ खबर पठाकोमा माइला चैँ आयो र भन्यो किन बोलाउनु भाको बा ? दाजु चाहिले सबै कुरा बताए पछी भन्यो हुन्छ म बा आमाको चाहना पुरा गरि दिन्छु भनेर बुढा बुढी लाइ लिएर गये !
..
सहर गए पछी छोरा सधै व्यस्त आधा रातमा घर आउने ! पहिला आँखामा राख्दा पनि नबिझाउने माइली बुहारी झर्कि फर्की गर्न थालि ! सद्बिउ छर्ने दिन पनि आयो तर माइलो छोराले नाक मुख देखाएन ! बुढा बुढी खिन्न भए, जे कामको लागि आका थिए त्यो काम पुरा गर्न पाएनन ! भोलि पल्ट बुढाले भने माइली बुहारी छोरो आयेसी मलाइ भेटाइ देउ ! छोरो आयो बुढाले भन्यो माइला ? कान्छा लाई भेट्न मन लाग्यो पुर्याई दिन्छस छोराले हुन्छ भन्यो ! घरमा आफ्नै गाडी थियो तर काम गर्ने लाइ बोलाएर ट्याक्सी लिन पठाये ! ट्याक्सीमा राखेर कान्छा छोराका पुर्याएर आए पछी बल्ल बुहारीले सन्तोषको सास फेरी ! सहर आयेसी छोरा बुहारी निकै परिवर्तन भएछ ! माइला ले वास्ता नगरे पनि कान्छाले गर्ला भनेर त आए ! कहिले आउनु बा भनेर त सोध्यो तर छोरा बुहारी कसैले पनि ढोगभेट मान मर्यादा केहि गरेनन ! सारै दुखि भए बुढा बुढी ! सद्बिउ छर्न आको तेरो माइला दाज्युले वास्ता गरेन ! कान्छा छोराले धोको पुरयाएर हास्यो र भन्यो बा पनि कुन दुनियामा हुनुहुन्छ ! यो देउता सेउता केहि हुन्न ! बुढाले एती मात्र भन्यो ए हो र ! कान्छो छोराको कुरा सुनेर औडाहा छुट्यो बुढालाई !
..
घरमा काम गर्न लाइ गाउँका केटि राख्या रैछन ! सारै मिठो बोलि बचन बोल्ने ! जेनतेन दुइ दिन बसे झल्झल गाउ घर सम्झिए ! भोलिपल्ट कान्छो छोरालाई भने हाम्लाई बस चढाई दे हामि गाउ फर्किन्छ्म ! देखावटी रुपमा पर्दैन जानु बा भनेका के थिए कान्छी बुहारीले आँखा तर्यो छोरालाई ! बुढाले भने भो बस्दिन सहरा, सक्छस भने बस अड्डा सम्म पुर्याई दे ! सक्दैन भने हामि आफै जान्छ्म ! छोरोले भोलि बिहानै पुर्याई दिन्छु भने ! बेलुका बुढाले बिस्तारै बुढीलाई भन्यो मैले तलाई अस्ति केहि पैसो राख्न देको थिएनी ! बुढीले थैलीमा जतन संग पट्याएर राखेकी रैछिन ! गनी हेर्दा एउटा हात्ती पाचवटा गैडा रैछ ! मनमनै सोच्यो यति भए गाउ पुगिन्छ !
..
भोलि पल्ट बिहानै उठे घरमा आफ्नै गाडी हुदा हुदै पनि माइलो छोराले जस्तै गरि ट्याक्सी बोलाएर राखेको रैछ ! हिड्ने बेला बुढाले काम गर्ने केटीलाई नानि सारै जाति रैछौ बस है भनेर हाता १०० रूप्पे थमाई दिदै भने पढ्न पनि बसेका रैछौ ! कापी कलम किन, राम्रो संग पढ है बा ! बुढा आफैले टिकट काटे तर छोरोले देख्या पनि नदेख्या जस्तो गर्यो ! छोरोले बस चढ्ने बेला केहि पैसो दिन खोज्दा बुढाले भने भो चाहिएन तेरो कमाइ ! जेन तेन घर आइ पुगे सारीरिक भन्दा पनि मानसिक रुपले थकित देखिन्थे आज कटुवाल बुढाबुढी ! कटुवाल बुढा बुढी सहर बाट आका छ रे भन्ने सुनेर गाउ छिमेक भरिका मान्छे जम्मा भए ! आइमेले बुढीलाई घेरे र नाली बेली सोध्न थाल्यो ! बुढी बनावटी कुरा गरेर आज सारै थकाई लाको छ पछी भनम्ला भन्दै भित्र पसिन ! आँसु चुहाउदै जेठो छोरोलाइ सप्पै कुरा भनिन बुडी माउले ! दाज्यु चाहिँ भाइ बुहारीहरुको नीच ब्यबहारले सारै दुखित भो ! यता बाहिर गाउले संग भला कुसारी चल्दै थियो ! बुढाले मात्र दुइ टुक जवाफ दिंदै भने 'गाउँको चरीलाई त गाउँ नै प्यारो हुदो रैछ' !
....... समाप्त .......
म कथाकार त हैन ता पनि जानी नजानी लेखेको यो कथा कस्तो लाग्यो हजुर हरु लाइ ?
..
तामाको मुना जस्ता छोरा छोरीहरु हुर्कदै गए ! घरमा बुढीले धन्दा गर्न नभ्याउने, हम्मे हम्मे भएसी १४ बर्ष नपुग्दै जेठा छोराको बिहे गरि दिए ! स्वास्नीको पोइ भन्दै भाइ साथीले गिज्याउछ भनेर बिहे गरे पछी जेठो छोराले पढ्न मानेन ! केहि अन्तरालमा दुवै माइला तथा कान्छ छोराले गाउकै स्कुल बाट प्रबेसिका उत्तीर्ण गर्यो ! गाउँमा त के कुरा त्यो बेला सदरमुकाम मा समेत कलेज थिएन ! बुढाको चाहना छोराहरुलाई धेरै पढाएर ठुलो मान्छे बनाउने धोको ! पठाई दिए पढ्नलाई सहरा ! बिस्तारै बिस्तारै जेठो छोरोले घर ब्यबहार धान्न थाल्यो ! एक दिन बुढीले भनी छोराहरु बिस र बाइस पुग्यो त बुढा अब बिहे गर्दिने हैन ? बुढाले एक छिन गम खाएर भने ठिकै भनिस बुढी म भोलि नै कुरा चलाउछु ! पुरेत बाजेलाई डाक्न पठाए, चर्चा चल्यो ! एक जना लमीले भन्यो पल्लो गाउँको जिम्माल बुढाको दुइटा छोरी छे हजुरको पनि दुइटा छोरा अनि जोडा पनि मिल्छ हुन्छ भने कुरा चलाउछु ! बुढाले पुरेत बाजे लाइ सोधे पुरेत बाजेले भने म पनि हेर्छु कुराचैँ चलाइ राखम ! कुरा चलाउदैमा केहि बिग्रने हैन क्यार ! समय हेरेर लमिले कुरा चलाए पुरेत बाजेले पनि हेरे अनि दुवै जनाले एकै स्वरमा कटुवाल बुढालाई भने स्वर्गकी अप्सरा जस्ती रैछिन दुइटी नै ! बुढाले छोरा झिकाए, छोराहरुले नाइँ नास्ती पनि गर्न सकेनन ! साइत हेरेर दुवै छोराको धुमधाम संग बिहे गरिदिए !..
छोरोहरु पुन सहर पढ्न गो ! बिस्तारै बिस्तारै गाउ टोलमा बहाल रहेको ब्यबस्था बिरुद्ध फरक गतिबिधि देखा पर्न थाल्यो ! जेठो छोरोलाई राजनीति संग कुनै लगाव थिएन ! उता सहरमा दुवै छोरा राजनीति गर्न थालेछन तर फरक धारमा ! माइलोले समाजबादी र कान्छोले कम्युनिज्म ब्यबस्था मन पराएर त्यसैमा खटन थालेछन ! जनताको बिद्रोहलाई सरकारले थेग्न सकेन ! ब्यबस्था परिवर्तन भयो ! केहि बर्षमा दुवै छोराहरु घर आए र भने बा हजुरकी बुहारी हरुलाई सहर घुमाउन लानु पर्यो ! बुढाले पनि नाइँ भन्न सकेनन हुन्छ भने ! तर छोराहरुले बुहारी घर फर्कायेनन ! घर छेउको छिमेकी काम बिषेसले सहर गाको थियो भेटेछ ! फर्केर आयेसी बुढालाई भन्यो कटुवाल बा हजुरको छोराहरुले त निक्कै प्रगति गरेका रैछन ! घर पनि दर्बार जस्तो बनाका रैछन ! मोटर गाडी, नोकर चाकर सब रैछ ! बुढाले कुरो ध्यान दिएर सुन्यो र भन्यो ए ! बल्ल किन बुहारीहरु लिन आका रैछन भनेर बल्ल बुढाले थाहा पाए !
..
दिनहरु बित्दै गो ! बुढा धेरै बर्ष भाको थियो सहर नपसेको ! जेठो छोरोलाई भन्यो हेर जेठा हामि हरु बुढा पनि भएयौ ! पितृ भोकाका होलान येसपाली पितृको नाउँमा सद्बिज छर्न जानु पर्यो ! छोराले किन नाइनास्ती गर्न सक्थ्यो र भन्यो हुन्छ ! दुवै भाइ लाइ खबर पठाकोमा माइला चैँ आयो र भन्यो किन बोलाउनु भाको बा ? दाजु चाहिले सबै कुरा बताए पछी भन्यो हुन्छ म बा आमाको चाहना पुरा गरि दिन्छु भनेर बुढा बुढी लाइ लिएर गये !
..
सहर गए पछी छोरा सधै व्यस्त आधा रातमा घर आउने ! पहिला आँखामा राख्दा पनि नबिझाउने माइली बुहारी झर्कि फर्की गर्न थालि ! सद्बिउ छर्ने दिन पनि आयो तर माइलो छोराले नाक मुख देखाएन ! बुढा बुढी खिन्न भए, जे कामको लागि आका थिए त्यो काम पुरा गर्न पाएनन ! भोलि पल्ट बुढाले भने माइली बुहारी छोरो आयेसी मलाइ भेटाइ देउ ! छोरो आयो बुढाले भन्यो माइला ? कान्छा लाई भेट्न मन लाग्यो पुर्याई दिन्छस छोराले हुन्छ भन्यो ! घरमा आफ्नै गाडी थियो तर काम गर्ने लाइ बोलाएर ट्याक्सी लिन पठाये ! ट्याक्सीमा राखेर कान्छा छोराका पुर्याएर आए पछी बल्ल बुहारीले सन्तोषको सास फेरी ! सहर आयेसी छोरा बुहारी निकै परिवर्तन भएछ ! माइला ले वास्ता नगरे पनि कान्छाले गर्ला भनेर त आए ! कहिले आउनु बा भनेर त सोध्यो तर छोरा बुहारी कसैले पनि ढोगभेट मान मर्यादा केहि गरेनन ! सारै दुखि भए बुढा बुढी ! सद्बिउ छर्न आको तेरो माइला दाज्युले वास्ता गरेन ! कान्छा छोराले धोको पुरयाएर हास्यो र भन्यो बा पनि कुन दुनियामा हुनुहुन्छ ! यो देउता सेउता केहि हुन्न ! बुढाले एती मात्र भन्यो ए हो र ! कान्छो छोराको कुरा सुनेर औडाहा छुट्यो बुढालाई !
..
घरमा काम गर्न लाइ गाउँका केटि राख्या रैछन ! सारै मिठो बोलि बचन बोल्ने ! जेनतेन दुइ दिन बसे झल्झल गाउ घर सम्झिए ! भोलिपल्ट कान्छो छोरालाई भने हाम्लाई बस चढाई दे हामि गाउ फर्किन्छ्म ! देखावटी रुपमा पर्दैन जानु बा भनेका के थिए कान्छी बुहारीले आँखा तर्यो छोरालाई ! बुढाले भने भो बस्दिन सहरा, सक्छस भने बस अड्डा सम्म पुर्याई दे ! सक्दैन भने हामि आफै जान्छ्म ! छोरोले भोलि बिहानै पुर्याई दिन्छु भने ! बेलुका बुढाले बिस्तारै बुढीलाई भन्यो मैले तलाई अस्ति केहि पैसो राख्न देको थिएनी ! बुढीले थैलीमा जतन संग पट्याएर राखेकी रैछिन ! गनी हेर्दा एउटा हात्ती पाचवटा गैडा रैछ ! मनमनै सोच्यो यति भए गाउ पुगिन्छ !
..
भोलि पल्ट बिहानै उठे घरमा आफ्नै गाडी हुदा हुदै पनि माइलो छोराले जस्तै गरि ट्याक्सी बोलाएर राखेको रैछ ! हिड्ने बेला बुढाले काम गर्ने केटीलाई नानि सारै जाति रैछौ बस है भनेर हाता १०० रूप्पे थमाई दिदै भने पढ्न पनि बसेका रैछौ ! कापी कलम किन, राम्रो संग पढ है बा ! बुढा आफैले टिकट काटे तर छोरोले देख्या पनि नदेख्या जस्तो गर्यो ! छोरोले बस चढ्ने बेला केहि पैसो दिन खोज्दा बुढाले भने भो चाहिएन तेरो कमाइ ! जेन तेन घर आइ पुगे सारीरिक भन्दा पनि मानसिक रुपले थकित देखिन्थे आज कटुवाल बुढाबुढी ! कटुवाल बुढा बुढी सहर बाट आका छ रे भन्ने सुनेर गाउ छिमेक भरिका मान्छे जम्मा भए ! आइमेले बुढीलाई घेरे र नाली बेली सोध्न थाल्यो ! बुढी बनावटी कुरा गरेर आज सारै थकाई लाको छ पछी भनम्ला भन्दै भित्र पसिन ! आँसु चुहाउदै जेठो छोरोलाइ सप्पै कुरा भनिन बुडी माउले ! दाज्यु चाहिँ भाइ बुहारीहरुको नीच ब्यबहारले सारै दुखित भो ! यता बाहिर गाउले संग भला कुसारी चल्दै थियो ! बुढाले मात्र दुइ टुक जवाफ दिंदै भने 'गाउँको चरीलाई त गाउँ नै प्यारो हुदो रैछ' !
....... समाप्त .......
म कथाकार त हैन ता पनि जानी नजानी लेखेको यो कथा कस्तो लाग्यो हजुर हरु लाइ ?
